ریسک و بازده چیست؟

بازده چیست؟

ﺑﺎزده به این صورت توصیف می‌شود که سرمایه‌گذار در طول مدت زمانی مشخص و با تحمل سطح خاصی از ریسک، عائدی را کسب می‌کند، انواع ﺑﺎزده یا عائدی می‌تواند به‌عنوان «بازده واقعی» یا «بازده مورد انتظار» شناخته شود.

انواع بازده (بازده مورد انتظار یا بازده پیش بینی شده و واقعی)

بازده مورد انتظار، مقداری از عائدی است که سرمایه‌گذار پیش‌بینی می‌کند در مدت زمان مشخصی از سرمایه‌گذاری خود کسب خواهد کرد. به‌عنوان مثال، او پیش‌بینی می‌کند که در طول یک سال آینده، با سرمایه‌گذاری خود به نرخ 30 درصد سود دست خواهد یافت.

بازده واقعی، میزان عائدی «تحقق‌یافته» است که سرمایه‌گذار به‌واسطه سرمایه‌گذاری خود در پایان بازه زمانی سرمایه‌گذاری به‌دست‌می‌آورد. به عنوان مثال، فردی به‌دنبال سرمایه‌گذاری در یک شرکت است، او انتظار دارد که بازده 60 درصدی داشته باشد، اما در پایان تنها به 32 درصد بازده می‌رسد. در این مثال، بازده مورد انتظار 60 درصد و بازده واقعی 32 درصد خواهد بود.

ریسک چیست؟

ریسک به میزان احتمالی تغییرات در بازده یک سرمایه‌گذاری، در آینده‌ی موردنظر اشاره دارد. ریسک در واقع نشان‎دهنده میزان احتمالی اختلاف میان بازده مورد انتظار و بازده واقعی است که یک سرمایه‌گذار می‌تواند در سرمایه‌گذاری خود تجربه کند. به عبارت دیگر، هرگونه تغییر ناخواسته در بازدهی، می‌تواند به‌دلیل ریسک باشد. برای اینکه بدانید چه میزان سرمایه‌گذاری شما ریسک داشته، در ادامه فرمول ریسک آورده شده است:

بازده واقعی – بازده مورد انتظار = ریسک

ایجاد تعادل مناسب میان ریسک و بازده اصلی‌ترین تصمیم مالی است، زیرا هرچه بازده مورد انتظار بیشتری در نظر داشته باشیم، باید برای تحمل ریسک‌های بیشتری نیز آماده شویم. برخی از افراد به اشتباه معتقدند که بازده در برخی صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا  بازار سرمایه تضمین شده است، در‌حالی‌که حتی این صندوق‌ها نیز ریسک‌های مرسوم مرتبط با سرمایه‌گذاری دارند که باید در نظر گرفته شوند. کسب بازده بیشتر فقط ازطریق پذیرش ریسک‌های بیشتر ممکن است، به عبارت دیگر امکان ندارد با تحمل ریسک‌های پایین بتوانیم انتظار داشته باشیم که بازدهی بالایی نصیبمان گردد.

باید توجه داشت که بین ریسک و بازده یک ارتباط مثبت وجود دارد که بستگی به راهبرد سرمایه‌گذاری شما دارد. همچنین، در دوره‌های زمانی بلندمدت (۱۰ ساله یا بیش از ۱۰ سال)، این ارتباط  باید مثبت باشد، در‌حالی‌که در دوره‌های زمانی کوتاه‌تر (یک تا دو سال)، با اینکه انتظار می‌رود مثبت باشد اما ممکن است این ارتباط منفی شده یا شیب کمی به سمت پایین داشته باشد. اکنون که دریافتید ریسک و بازده مورد انتظار چیست، به بررسی انواع ریسک خواهیم پرداخت.

انواع ریسک در بازارهای مالی

انواع ریسک‌ در بازارهای مالی وجود دارند که می‌توانند بر عملکرد سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر بگذارد. این ریسک‌ها عبارتند از:

ریسک غیرسیستماتیک یا ریسک قابل اجتناب: این نوع ریسک به عوامل خاص یا داخلی یک شرکت یا صنعت اشاره دارد که تنها بر عملکرد آن شرکت یا صنعت تأثیر می‌گذارد و با توسل به برخی از روش‌ها می‌توان از آن‌ دوری کرد. نمونه مثالی این ریسک، مشکلات مدیریتی، رقابت شدید در یک صنعت یا مشکلات مرتبط با محصولات و خدمات یک شرکت است که بر قیمت سهام آن تاثیر می‌گذارد. به طور کلی، ریسک غیرسیستماتیک قابل مدیریت و کنترل توسط سرمایه‌گذار است و با تنوع‌بخشی و توزیع صحیح سرمایه می‌توان از آن‌ها در سرمایه‌گذاری‌ها کاست.

ریسک سیستماتیک یا ریسک غیرقابل اجتناب: این نوع ریسک به عواملی اشاره دارد که بر تمامی بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری‌ها تأثیر گذاشته و غیرقابل کنترل توسط سرمایه‌گذاران است. به‌عنوان‌مثال، تغییرات در شرایط اقتصادی، نرخ بهره، سیاست‌های مالیاتی، رخدادهای جهانی مانند جنگ یا ویروس‌های جدید.

اهمیت ریسک و بازده

مدیریت مناسب ریسک و بازده به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا اهداف مالی خود را بهبود بخشند و رشد مالی‌شان را دنبال کنند. تعادل مناسب بین ریسک و بازده برای سرمایه‌گذاران حیاتی است. افزایش بازده معمولاً با افزایش ریسک همراه است و برعکس، کاهش ریسک ممکن است باعث کاهش بازدهی گردد. بنابراین، تصمیم‌گیری دقیق برای مدیریت این دو عامل، حائز اهمیت بسیار است. هر سرمایه‌گذاری باید قادر باشد ریسک‌های مختلفی که با سرمایه‌گذاری مرتبط هستند را شناسایی و ارزیابی کند، تا بتواند تصمیمات موفقی برای دستیابی به بازدهی مطلوب بگیرد. به طور کلی، تعادل میان ریسک و بازده برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است و استفاده از راهکارهای مناسب برای مدیریت این دو عامل، کلید موفقیت در سرمایه‌گذاری است.

منظور از ریسک و بازده در سهام

ریسک و بازده در سهام، دو عنصر اصلی هستند که به طور معمول برای سرمایه‌گذاری در این بازار مورد توجه قرار می‌گیرند. در ادامه ضمن بررسی این موارد، رابطه بین ریسک و بازده مورد انتظار در بورس را نیز بررسی خواهیم کرد:

ریسک در بورس چیست؟

به‌منظور آنکه دریابیم منظور از ریسک و بازده در سهام چیست هر یک از این دو مفهوم را به‌صورت مستقل بررسی می‌کنیم:

در‌صورتی‌که یک سرمایه‌گذار پیش از خرید یک سهم خاص پیش‌بینی کند که این سهم به میزان مشخصی سود کسب خواهد کرد و بر این اساس سرمایه‌گذاری خود را انجام دهد، دو اتفاق خواهد افتاد. یا قیمت سهم به همان میزانی که پیش‌بینی شده یا بیشتر از آن افزایش می‌یابد و یا به اندازه مشخصی که انتظار می‌رود رشد نمی‌کند و حتی ممکن است کاهش یابد. بنابراین چنانچه احتمال نادرست بودن پیش‌بینی زیاد باشد، ریسک سرمایه‌گذاری نیز بالا می‌رود و چنانچه احتمال درست بودن پیش‌بینی زیاد باشد، ریسک سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد، زیرا انتظارات سرمایه‌گذاری محقق خواهد شد.

در واقع، می‌توانیم اینگونه بگوییم که ریسک از نظر مفهومی همان احتمال عدم‌موفقیت درنظر گرفته می‌شود. سرمایه‌گذاران همیشه برای کسب سود بیشتر سرمایه‌گذاری می‌کنند و هرچه سود بیشتری داشته باشند، موفقیت بیشتری هم کسب خواهند کرد. حال اگر احتمال موفقیت در معاملات آن‌ها زیاد باشد، پس ریسک زیادی متحمل نشده‌اند.

برای مثال فرض کنید قیمت هر سهم 200 تومان باشد، براساس پیش‌بینی شما در بازه‌ دو ماهه قیمت این هم به 250 تومان می‌رسد و پس در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید، اما پس از دو ماه قیمت آن 225 تومان می‌شود. بنابراین نه‌تنها پیش‌بینی شما محقق نشده که سرمایه‌گذاری‌تان با عدم‌موفقیت نیز همراه بوده است. حال اگر بعد از گذشت همین دو ماه قیمت هر سهم به 255 تومان برسد، نه تنها پیش‌بینی شما درست بوده، بلکه بیشتر از میزان موردنظر نیز سود کرده‌اید و موفقیت خوبی به‌دست‌آورده‌اید، ضمن اینکه ریسکی هم متحمل نشده‌اید.

البته بالا بودن ریسک به این معنی نیست که هر زمان در سرمایه‌گذاری شکست خورید، پس ریسک زیادی را متحمل شده‌اید. بلکه اغلب سهم‌های با ریسک بالا، بازدهی بالایی به‌همراه دارند، پس میزان ریسک در هر سهم با بازدهی آن ارتباط مستقیمی دارد.

در ادامه برای آنکه به درک بهتری از ارتباط ریسک و بازده برسید، مفهوم بازدهی در بورس را بررسی خواهیم کرد.

بازدهی در بورس چیست؟

بازدهی یک سهم می‌تواند از تغییر بین نرخ خرید و فروش آن سهم در طولانی‌مدت ناشی شود. بنابراین، این بازدهی می‌تواند مثبت یا منفی باشد. از این رو، زمانی که می‌گوییم اگر ریسک سهم زیاد باشد، بازدهی آن نیز بیشتر است، به این معناست که بازدهی منفی یا مثبت آن ممکن است بیشتر باشد. پس اگر می‌خواهید در سهمی با ریسک بالا سرمایه‌گذاری کنید، باید انتظار داشته باشید که بازدهی آن به همان اندازه‌ رو به افزایش یا کاهش باشد. عملکرد سهام یک شرکت و بازدهی آن بستگی به نحوه عملکرد آن شرکت دارد. اگر عملکرد آن خوب باشد، بازده مثبت و به سمت افزایش خواهد بود و اگر خلاف این باشد، نباید انتظار بازده بالا یا حتی مثبت داشته باشید.

رابطه ریسک و بازده چیست؟

همانطور که از نحوه محاسبه ریسک و بازده سهام دریافتید، ریسک و بازده رابطه مستقیمی با یکدیگر دارند. بنابراین، سرمایه‌گذارانی که به‌دنبال سود بیشتر هستند، معمولاً باید ریسک بیشتری را تحمل کنند. همچنین، اگر سرمایه‌گذار نمی‌تواند ریسک بالایی را تحمل کند، نباید انتظار داشته باشد که سود بالایی نیز کسب نماید. بنابراین، تصمیمات سرمایه‌گذاری بر اساس این دو مفهوم گرفته می‌شود. هر سرمایه‌گذار به‌دنبال بهبود سود و کاهش ریسک خود است که این باعث ایجاد فرصت‌های مختلف برای او می‌شود.

به عبارت دیگر، سرمایه‌گذار باید سطح ریسک خود را ارزیابی کند و سپس بر مبنا ارتباط ریسک و بازده سهام سرمایه‌گذاری کند. افرادی که ریسک‌پذیری کمی دارند، می‌توانند در بازار بورس معامله کنند و سهام بخرند، اما ورود به بازار سهام برای کسانی که ریسک‌پذیری کمتری دارند، توصیه نمی‌شود. چرا که قیمت سهام همواره در حال نوسان است و سود تضمین شده‌ای ندارد.

افراد با ریسک‌پذیری کم می‌توانند در بازارهای مالی بدون ریسک معامله کنند، مثلاً با خرید اوراق بهادار. زیرا درآمد این اوراق به صورت ثابت و در بازه‌های زمانی مشخص (مثلاً سه ماهه) پرداخت می‌شود.

مفهوم ریسک و بازده در سرمایه‌گذاری

ریسک سرمایه‌گذاری چیست؟

به‌منظور درک مفهوم ریسک و بازده در سرمایه‌گذاری ابتدا باید دریابیم که ریسک سرمایه‌گذاری چیست. ریسک به‌معنای احتمال عدم‌تحقق انتظارات و پیش‌بینی‌هاست، این مفهوم در بازار سرمایه نیز صدق می‌کند. فرض کنید مبلغی در بانک سپرده‌گذاری کرده‌اید و هر ماه مبلغ معینی به‌عنوان سود دریافت می‌کنید. در این وضعیت، ریسک شما تقریباً صفر است، زیرا پیش‌بینی شما از سود ماهانه برآورده شده است. اما سود یا بازده در بازار سرمایه به‌معنای درآمدی است که از سرمایه‌گذاری به دست می‌آورید. اگر همان پول را در بورس سرمایه‌گذاری کنید، ممکن است به سود چند برابری برسید یا حتی کل سرمایه‌تان را از دست بدهید. در این وضعیت، شما پذیرفته‌اید که برای دستیابی به سود بیشتر، ریسک بالاتری را قبول کنید. در مورد سود بانکی، شما اطمینان دارید که هر ماه این مبلغ معین را دریافت خواهید کرد، اما در مورد سود سرمایه‌گذاری در بورس، قطعیت کامل وجود ندارد. ممکن است به سود پیش‌بینی شده برسید یا سود کمتر یا بیشتری کسب کنید که به این ترتیب سودآوری، ریسک سرمایه‌گذاری گفته می‌شود.

بازده سرمایه‌گذاری چیست؟

بازده سرمایه‌گذاری به‌معنای سود یا منفعتی است که یک سرمایه‌گذار از سرمایه‌گذاری خود کسب می‌کند. لازم به ذکر است که تفاوتی بین بازده پیش‌بینی‌شده و بازده واقعی که به دست می‌آید، وجود دارد. فرض کنید فردی مقداری پول در بازار سهام سرمایه‌گذاری کرده و انتظار دارد در مدت زمان معین به سودی در حدود  30 درصد که به آن «بازده پیش‌بینی‌شده» می‌گوییم، برسد. حال اگر در همان مدت زمان، بازده واقعی 35 درصد باشد، نه‌تنها انتظارات این شخص برآورده شده، بلکه سود بیشتری نیز به دست آورده است. البته، در بسیاری از موارد، بازده واقعی کمتر از بازده پیش‌بینی‌شده است.

اختلاف بین بازده پیش‌بینی‌شده و بازده واقعی را ریسک می‌نامند. رابطه بین ریسک و بازده یک رابطه مستقیم است؛ هرچه بازده پیش‌بینی‌شده بیشتر باشد، باید ریسک بالاتری را متحمل شوید. به همین دلیل، ضروری است که در ابتدا میزان تحمل ریسک خود را تعیین کنید تا بتوانید تعادل مناسبی بین ریسک و بازده برقرار کنید.