طرح مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

مالیات بر عایدی سرمایه چیست؟

مالیات بر عایدی سرمایه به این معناست که فرد هنگام فروش دارایی خود، به‌دلیل اختلاف بین قیمت خرید‌و‌فروش، باید مبلغی را به‌عنوان مالیات بر عایدی سرمایه پرداخت کند. این نوع مالیات، به‌عنوان یکی از انواع مالیات‌های مستقیم شناخته می‌شود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که باید اثر تورم را از این اختلاف قیمت کم کرد، زیرا تورم می‌تواند باعث افزایش قیمت دارایی‌ها شود.

افراد باید مالیات بر عایدی سرمایه را برای خرید‌و‌فروش در بازارهایی مانند خودرو، مسکن، ارزهای خارجی، طلا و سکه پرداخت کنند. درواقع سازمان امور مالیاتی این مالیات را بر اساس سود حاصل از این معاملات از افراد دریافت می‌کند. نرخ و مقدار این مالیات بسته به مدت زمان نگهداری ملک یا کالای موردنظر، بین صفر تا ۴۰ درصد متغیر است.

این نوع مالیات به سود حاصل از انتقال دارایی‌های غیرمولد تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر، افراد باید بابت سودی که از فروش سرمایه یا دارایی‌های خود به دست می‌آورند، مالیات پرداخت کنند. برای مثال، فرض کنید چند سال پیش ملکی را به قیمت 300 میلیون تومان خریداری کرده‌اید و اکنون ارزش آن به 900 میلیون تومان رسیده. بنابراین، عایدی شما از این ملک 600 میلیون تومان است. در صورت فروش، شما باید مالیات بر عایدی این ملک را پرداخت کنید.

مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه کسانی می‌شود؟

یکی از دغدغه‌های بسیاری از افراد درخصوص طرح مالیات بر عایدی سرمایه این است که آیا با تصویب این قانون باید بخشی از دارایی‌هایشان را در قالب مالیات به دولت بدهند و اصلا چه کسانی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند؟

به طور کلی، افرادی که با فعالیت‌های اقتصادی غیرمولد بازار را مختل می‌کنند و از طریق خرید‌و‌فروش دارایی‌ها بدون ایجاد ارزش افزوده، به سودآوری می‌پردازند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند. این افراد با انتقال دارایی‌ها و کسب سود هنگفت، بدون ایجاد ارزش واقعی، موجب سوداگری می‌شوند. در چنین حالتی، دولت می‌تواند بر اساس سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌های آنان، برایشان مالیات وضع کند. طرح مالیات بر عایدی سرمایه به گونه‌ای تنظیم شده که نیازهای مصرفی افراد در دارایی‌هایی مانند مسکن، خودرو، طلا و جواهرات مشمول مالیات نشود. تعداد و میزان معافیت‌های این طرح به گونه‌ای تعیین شده که تنها درصد بسیار کمی از افراد جامعه، یعنی کمتر از 5 درصد مشمول این طرح مالیاتی شوند.

مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه مواردی می‌شود؟

املاک با کاربری‌های مختلف و حق واگذاری محل، انواع وسایل نقلیه تحت قوانین شماره‌گذاری، ارزهای خارجی و رمزارزها، انواع طلا، نقره، سکه‌های طلا، پلاتین، عتیقه‌جات، آثار هنری و جواهرات و سایر دارایی‌های غیرمولد، مشمول طرح مالیات بر عایدی سرمایه هستند. در حال حاضر، تنها دارایی‌هایی همچون سپرده‌های بانکی و ابزارهای بازار سرمایه مانند سهام، صندوق‌ها و اوراق مشارکت، از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند. البته، بازار سرمایه شامل صندوق‌ها، سهام و اوراق مشارکت نیز می‌شود.

بر اساس ماده ۱۲ طرح مالیات بر عایدی سرمایه (طرح مالیات بر سفته‌بازی و سوداگری) که قرار است به ماده (۴) قانون مالیات‌های مستقیم اضافه شود؛ همه اشخاص غیرتجاری که به‌عنوان "انتقال‌دهنده عین" یا "واگذارکننده حق" در انتقال دارایی‌های ذکرشده در مواد این طرح در سراسر کشور (ازجمله مناطق آزاد تجاری–صنعتی و ویژه اقتصادی) فعالیت می‌کنند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه خواهند بود. یکی از مهم‌ترین جزئیات مالیات بر عایدی سرمایه این است که افراد با فروش یک سکه یا خودرو مشمول این مالیات نمی‌شوند، بلکه هدف آن جلوگیری از فعالیت‌های سوداگری و سودجویی دلالان است و نیازهای مصرفی افراد را تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد.

مالیات بر عایدی سرمایه مسکن

بر اساس جدول مالیات بر عایدی سرمایه، اگر فاصله زمانی بین خرید‌و‌فروش ملک مسکونی یا غیرمسکونی کوتاه‌تر از مدت زمان مشخصی باشد، سود حاصل از فروش آن ملک مشمول مالیات بر عایدی سرمایه املاک می‌شود. زیرا در این شرایط فرض بر آن است که معامله‌ی انجام‌شده توسط مالک فعالیت غیرمولد یا دلالی بوده و از این طریق کسب سود کرده است. در واقع، هدف اصلی از تعیین این نوع مالیات، جلوگیری از ایجاد حباب و نوسانات در بازار مسکن است.

براساس مالیات بر عایدی سرمایه مسکن، اگر ملکی در کمتر از یک سال به فروش برسد، میزان مالیات آن ۶۰ درصد از سود (تفاوت قیمت خرید‌و‌فروش) خواهد بود. در سال دوم، این میزان به ۴۰ درصد از سود کاهش می‌یابد، در سال سوم ۲۰ درصد از سود، در سال چهارم ۱۰ درصد از سود و اگر پس از ۵ سال فروخته شود، ۵ درصد از سود به‌عنوان مالیات در نظر گرفته می‌شود.

مالیات بر عایدی سرمایه خودرو

مالیات بر عایدی سرمایه خودرو نوعی مالیات است که از فروشندگان خودرو هنگام انتقال و فروش خودرو دریافت می‌شود. ممکن است این سوال برایتان ایجاد گردد که مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه خودروهایی می‌شود. بر اساس طرح مالیات بر عایدی سرمایه، این مالیات فقط برای فروش و انتقال خودروهای مازاد بر نیاز مصرفی فروشنده و خریدار اعمال می‌شود. بر این اساس، داشتن یک خودرو به‌منظور استفاده شخصی و انتقال آن، از مالیات بر عایدی سرمایه خودرو معاف است.

جزئیات مالیات بر عایدی سرمایه خودرو به این صورت است که اگر خودرو کمتر از یک سال نگهداری شود، مالیات شامل ۳۰ درصد از سود فروش خواهد شد. اما اگر مابین ۱ تا ۲ سال نگهداری گردد، این میزان به ۲۰ درصد از سود می‌رسد. همچنین اگر خودرویی بیش از دو سال نگهداری شود، ۱۰ درصد از سود و در صورتی که بیش از ۳ سال نگهداری شود، از طرح مالیات بر عایدی سرمایه خودرو معاف خواهد بود.

البته در کشورهای دیگر تاکنون قانون مالیات بر عایدی سرمایه خودرو اجرایی نشده است؛ زیرا خودرو به‎عنوان یک کالای مصرفی در نظر گرفته می‌شود و نه یک کالای سرمایه‌ای. اما در ایران، به‌دلیل شرایط بازار و افزایش فعالیت‌های سفته‌بازی، خودرو به کالایی سرمایه‌ای تبدیل شده است. بنابراین، سیاست‌گذاران تصمیم گرفته‌اند تا به‌منظور ساماندهی بازار خودرو و کاهش سوداگری، قانون مالیات بر عایدی سرمایه را برای خودرو نیز اجرایی کنند. با این حال، انتقاداتی نسبت‌به این قانون وجود دارد که نیازمند بررسی و رفع است.

به‌عنوان‌مثال، ممکن است فروشندگان خودرو مالیات بر عایدی سرمایه خودرو را به قیمت خودرو بی‌افزایند. همچنین، مصرف‌کنندگان واقعی ممکن است به‌دلیل پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه، از فروش خودرو خودداری نمایند. این امر می‌تواند منجربه کاهش عرضه و افزایش قیمت‌ها در بازار این کالا شود.

مالیات بر عایدی سرمایه طلا و مالیات بر عایدی سرمایه ارز

طرح مالیات بر عایدی سرمایه برای کالاهای قیمتی همچون طلا، جواهر و ارز، قوانین مالیاتی خاصی تعیین کرده است؛ زیرا انجام فعالیت‌های مستمر اینچنینی به‌منظور کسب سود بالا و ایجاد تقاضای کاذب در خرید‌و‌فروش این کالاها، منجربه بی‌ثباتی در بازار می‌شود. علاوه‌بر‌این، سکه، طلا، ارز و رمزارزها، ازجمله کالاهایی هستند که سود زیادی را نصیب سرمایه‌گذاران در این بازارها می‌کنند. از‌آنجایی‌که معاملات ارزهای خارجی یک فعالیت غیرمولد به‌شمار‌می‌رود، خرید‌و‌فروش این ارزها نیز مشمول قانون مالیات بر عایدی سرمایه ارز می‌شود.

به همین دلیل، اعمال مالیات بر عایدی سرمایه در این بازارها نقش مهمی در مهار و کنترل بازار سکه، طلا و ارز دارد. بر اساس این قوانین، نگهداری طلا و ارز کمتر از یک سال، مشمول مالیات ۳۰ درصدی خواهد بود. اگر این دارایی‌ها بین ۱ تا ۲ سال نگهداری شوند، مالیات آن ۲۰ درصد است و اگر بیشتر از دو سال نگهداری شوند، ۱۰ درصد مالیات بر آن تعلق می‌گیرد.

تفاوت مالیات بر‌ عایدی‌ سرمایه با مالیات بر ارزش افزوده

شباهت زیادی بین ماهیت این دو نوع مالیات وجود دارد، اما اساسی‌ترین تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده این است که مالیات بر عایدی سرمایه به سود حاصل از فروش دارایی‌هایی تعلق می‌گیرد که مولد نیستند و صاحبان آن‌ها هیچ ارزشی به آن نیفزوده‌اند. البته تورم نیز در این موضوع بی‌تأثیر نیست و باید میزان تورم را در تفاوت قیمت خرید‌و‌فروش در نظر گرفت. ضمنا مالیات بر عایدی سرمایه در دسته مالیات‌های مستقیم قرار دارد.  

موارد معافیت از مالیات بر عایدی سرمایه

معافیت از مالیات بر عایدی سرمایه مسکن

ملک مسکونی که به اشخاص غیرتجاری بالای ۱۸ سال تعلق دارد و بیش از ۲ سال در مالکیت آن‌ها بوده و ملک مسکونی دیگری نیز ندارند، از مالیات بر عایدی مسکن معاف است. بر اساس تبصره‌های مختلف ماده ۱۳ این طرح، هر فرد حقیقی به تعداد همسر و فرزندان بالای ۱۸ سال خود که ملک مسکونی ندارند، می‌تواند تا سقف ۴ ملک با دوره مالکیت بیش از دو سال داشته باشد و از شمول مالیات مذکور معاف است. البته شرط استفاده از این معافیت این است که شخص و اعضای خانواده او در پنج سال گذشته از این امتیاز استفاده نکرده باشند.

در مورد اراضی کشاورزی، شامل باغ‌ها و زمین‌های زراعی خارج از محدوده شهری (به جز باغ ویلاها)، این دارایی‌ها نیز از مالیات بر عایدی سرمایه مسکن معاف هستند. شرط بهره‌مندی از این معافیت این است که دوره مالکیت اراضی یادشده بیش از سه سال باشد و در حداقل سه سال از دوره پنج ساله منتهی به تاریخ فروش تحت کشت بوده باشند.

اولین معامله املاک پس از دریافت پروانه ساختمانی و قبل از دریافت گواهی اتمام عملیات ساختمانی نیز مشروط به این است که بیش از چهار سال از تاریخ اخذ «اولین پروانه ساختمانی» نگذشته باشد، از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است. همچنین، اولین انتقال املاک پس از دریافت گواهی اتمام عملیات ساختمانی نیز مشمول این معافیت هستند. همچنین املاکی که در قالب ارث یا وصیت انتقال می‌یابند، از مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند. دارایی‌های منقول و غیرمنقولی که به عنوان جهیزیه یا مهریه به افراد تعلق می‌گیرند نیز شامل این معافیت می‌شوند.

معافیت مالیات بر عایدی سرمایه خودرو

هر خانواده می‌تواند تا سقف ۴ خودرو از مالیات بر عایدی سرمایه خودرو معاف باشد و اگر تعداد خودروها از این حد بیشتر شود، مالک مشمول پرداخت مالیات خواهد بود. خودروهایی که پلاک انتظامی شخصی دارند و به افراد غیرتجاری بالای ۱۸ سال تعلق دارند و دوره مالکیت آن‌ها بیش از یک سال است و همچنین وسیله یادشده تنها وسیله نقلیه شخصی آن‌ها محسوب می‌شود، از این مالیات معاف هستند.

معافیت از مالیات بر عایدی سرمایه طلا و ارز

هر فرد حقیقی بالای ۱۸ سال می‌تواند تا میزان فروش معادل دویست گرم طلای ۱۸ عیار از مالیات بر عایدی سرمایه طلا معاف باشد، به شرطی که در پنج سال گذشته از این معافیت استفاده نکرده باشد. همچنین افرادی که کمتر از ۲ هزار یورو (تقریباً معادل ۲۴۰۰ دلار) ارز دارند، از پرداخت مالیات بر عایدی ارز معاف هستند. این معافیت شامل ارزهایی نیز می‌شود که از خارج از کشور وارد شده و توسط بانک مرکزی تأیید شده است.

بهترین سرمایه‌گذاری پس از اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه

در صورت تصویب و اجرای طرح مالیات بر عایدی سرمایه بسیاری از افراد در جستجوی روش‌ مناسبی برای سرمایه‌گذاری خواهند بود تا بتوانند به بهترین نحو از دارایی‌های خود بهره‌مند گردند. در این زمینه، انتخاب‌های مختلفی وجود دارد که هر یک از آن‌ها دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. در این میان، یکی از گزینه‌ها برای سرمایه‌گذاری، بیمه عمر است که در مقایسه با سایر روش‌های سرمایه‌گذاری، ویژگی‌های خاص خود را دارد.

بیمه عمر به‌عنوان یک نوع سرمایه‌گذاری بلندمدت نه‌تنها از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است، بلکه مزایای دیگری نیز دارد. ازجمله این مزایا می‌توان به تضمین آینده مالی فرد و پوشش‌های بیمه‌ای اشاره کرد. برخلاف سرمایه‌گذاری در بازارهایی مانند خودرو، مسکن، ارزهای خارجی، طلا و سکه که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه هستند، بیمه عمر به‌دلیل معافیت مالیاتی، می‌تواند گزینه‌ای مطمئن‌تر و کم‌ریسک‌تر برای سرمایه‌گذاری باشد. با انتخاب بیمه عمر، فرد می‌تواند با اطمینان بیشتری به آینده مالی خود نگاه کند، چرا که این نوع سرمایه‌گذاری از هر نوع مالیاتی معاف بوده و تضمینی برای آینده فرد نیز محسوب می‌شود.